Bitterzoutlofts

Bokkers van der Veen Architecten zag potentie in de herbestemming van een monumentale Bitterzoutloods in Ede tot vijftien loftwoningen. Na landurige leegstand en verval van het industriële pand nam het bureau het initiatief tot het formuleren van een concept voor herontwerp. Na een presentatie van de mogelijkheden aan de ontwikkelingscombinatie van AM en ASR, kreeg het architectenbureau de opdracht voor de transformatie van het Rijksmonument. Het resultaat is een beeldbepalend element in de nieuwe wijk geworden, een ruimtelijk woonproject met karakteristieke details. Het interieur van elke woning is uniek dankzij het begeleidingstraject dat bij de koop in zat.

De Bitterzoutloods stamt uit 1926 en maakt deel uit van het voormalige Enka Fabriekscomplex. Het originele ontwerp door J.M. van den Bosch wordt gekenmerkt door twee tachtig meter lange bakstenengevels met sober uitgevoerde expressionistische details. Aan de gevels bevinden zich opgetilde perrons met rolpoorten en luifels. Het lange volume is onderverdeeld in vijftien traveeën van 5,35 meter. “Door de woningscheidende wanden iets te verplaatsen t.o.v. de hartlijn van de monumentale vakwerken, bevindt zich in elke woning een fraai monumentaal vakwerk”, aldus architect Joep van der Veen.

Van der Veen had een ongepoleist eindresultaat voor ogen, waardoor hij heeft gekozen om terughoudend te renoveren. Elementen die iets vertellen over het industriële verleden zijn zoveel mogelijk bewaard, zoals inspectieladders en andere metalen profielen aan de gevel. Ook is het originele voegwerk behouden en zijn de granaat- en kogelgaten uit De Tweede Wereldoorlog gespaard. Tijdens het historisch kleuronderzoek is een – voor die tijd moderne – kleurstelling van grijze aluminiumverf met fel rode kleuraccenten ontdekt. Deze kleuren zijn als uitgangspunt genomen voor de renovatie.

De toegangen tot de woningen bevinden zich op de perrons aan de zuidgevel en worden gemarkeerd door de oude perrondeuren. De perrons aan de noordgevel vormen met verhoogde zitplekken de overgang naar de tuin. Het industriële karakter wordt versterkt door nieuwe toevoegingen als haakse stalen steektrappen vanaf het maaiveld naar de perrons en grote glazen puien met aluminiumkozijnen achter de rolpoorten. De trappen en puien zijn eigentijds en minimalistisch vormgegeven, waardoor ze niet op de voorgrond te treden.

Omdat de Bitterzoutloods nooit is gebouwd om in te wonen, was voldoen aan de huidige eisen op het gebied van comfort en energieverbruik een uitdaging. Door de woningen als losse geïsoleerde dozen in de loods zetten, is nieuwbouwkwaliteit gerealiseerd zonder de karakteristieke architectuur aan te tasten. Voor voldoende daglichtinval is gezorgd door middenin de 15 m diepe woningen een lichtstraat en een ruim 7m hoge vide met trap te plaatsen en dankzij de grote verdiepingshoogten (begane grond 3,2 m en 1e verdieping 3,6 m).

In de loop der jaren is de loods op verschillende punten aangepast. Op sommige plekken zijn de perrons verwijderd en is er door geveldoorbraken vanaf het maaiveld direct toegang tot de loods. Van der Veen: “Deze uitzonderingen hebben we gehandhaafd, want ze geven een unieke ruimtelijke kwaliteit aan enkele woningen. Het zijn cadeautjes. Het niveauverschil tussen maaiveld en perron werd aanleiding voor mooie splitlevel verdiepingen.”

De ontwikkeling van de loftwoningen in de Bitterzoutloods vond plaats middenin de kredietcrisis en werd daardoor in het relatief behoudende Ede gezien als een risico. Door een slim proces werd een grote mate van diversiteit in woningen en prijsstelling mogelijk gemaakt. Bokkers van der Veen Architecten werkte diverse scenario’s uit om de potentie van de transformatie te laten zien. Uiteindelijk is gekozen voor twee basistypes. Dankzij diverse vooraf uitgewerkte ruwbouwopties én een persoonlijk ontwerp- en begeleidingstraject voor de kopers zijn vijftien unieke woningen ontstaan. Bijzondere trappen, binnenpuien uitgevoerd in staal en glas en het gebruik van beton in het zicht versterken het industriële karakter. Van der Veen: “Binnen de sterke basis was veel ruimte voor variatie. Door onze hulp heeft elke koper zijn ideale woning kunnen realiseren.”