De Drukkerij

De Nederlandse Provincie der Jezuïeten heeft sinds jaar en dag een woon-, zorg- en verpleeghuis in Nijmegen. Omdat de populatie slinkt werd het gebouw te groot en werd er op zoek gegaan naar vervanging. 700 meter verderop, in de Kloostertuin, werd er een nieuw woongebouw opgericht. In datzelfde park stond een voormalige drukkerij uit de jaren 30 met intact gebleven industriële uitstraling. Deze werd aangekocht en hier zijn alle functies ondergebracht die het woongebouw moeten ondersteunen: refter (restaurant), kantoren en archief. Bovendien werd er een restaurant voor “externen” gerealiseerd. Het totale plan is ontworpen in een ontwerpteam, waarbij Diederendirrix het woongebouw voor zijn rekening nam, Kees Tolk het ontwerp voor de tuin en EVA de drukkerij en uitbreiding daarvan. De gang die gebouwen en tuin verbindt werd in samenspraak ontworpen.

Het totale plan heeft een impuls aan de buurt gegeven: het voorheen in potentie mooie, maar slecht onderhouden en ontoegankelijke park is een levend gebied geworden waar veel gebruik van wordt gemaakt. De opdrachtgever: “De kinderen van de basisschool tegenover de kloostertuin en uit de wijk spelen op de binnenplaats. Er is een waterpartij waar op warme dagen in gespeeld wordt. Dat is een interactie die in het stijve voormalige woonhuis van de paters onmogelijk was geweest. De drukkerij heeft aan het hele project historische wortels gegeven. Het eerstelijns zorgcentrum is een voorziening voor de wijk en daarbuiten. Het park wordt intensief gebruikt door buurtbewoners en binnenkort opent het restaurant zijn deuren. We hebben hier een groot bouwplan gerealiseerd, dat tijdens het proces alleen maar ‘socialer’ en ‘opener’ is geworden: de buurt en de wijkraad vergaderen nu in ‘ons’ gebouw; het is het vanzelfsprekende centrale gebouw van de wijk geworden.”

De drukkerij werd gewaardeerd op historische waarde, waarbij bleek dat de latere uitbreidingen weinig tot geen toegevoegde architectonische, ruimtelijke of functionele waarde hadden. Deze zijn er dan ook vanaf “gepeld” tot de eerste bouwfase plus éen latere uitbreiding over bleven. Hier werd vervolgens een nieuw deel aangebouwd waarbij duidelijk af te lezen is wat oud en nieuw is. De begane grond kreeg een zo transparant mogelijk karakter om daglichttoetreding en zicht op het park te maximaliseren. De verdieping is als een alzijdig element geplaatst dat ook binnen afleesbaar is en zowel binnen als buiten laat zien waar oud en nieuw in elkaar over gaan. Hier bevinden zich de kantoren en zo zijn alle functies herkenbaar in hun vormgeving en materialisatie. Door met ritmiek en open/dicht te spelen ontstaat er een alzijdige dynamiek. De geanodiseerde bronskleur komt terug in de kozijnen van het woongebouw en deze kleur is weer afgestemd op het metselwerk van genoemde gebouwen.

De Jezuïeten hebben duurzaamheid als een van haar kernpunten in hun beleid. Omdat de populatie aan paters slinkt hebben ze ervoor gekozen hun gebouw geschikt te maken voor transformatie: de indeling is flexibel en door de verschillende ingangen is het makkelijk te splitsen en voor diverse doeleinden te gebruiken.
Er is gekozen voor een groen dak op de drukkerij, het dak van het woongebouw ligt vol met zonnepanelen. De warmte- koudeopslag vind plaats door middel van een innovatief systeem, namelijk een ijsbuffer: een enorm buffervat onder de grond wordt gevuld met water en al naar gelang er ijs smelt of zich vormt wordt er energie opgeslagen of afgegeven. De ramen van de voormalige drukkerij zijn voorzien van dubbel glas in het oude profiel, en het dak werd volledig geïsoleerd. Alle verlichting is LED, en de ventilatie is CO2 gestuurd. De warmte van de afgezogen lucht van de keuken wordt hergebruikt.

Op de dichte kopwand op de verdieping is een kunstwerk gerealiseerd van Marc Ruygrok. Een tekst uit “Handorakel en kunst van de voorzichtigheid” door Balthasar Gracian (een Jezuïet uit de renaissance) werd geabstraheerd en aangebracht op de gevel. Door de bronzen kleur lijkt dit op een drukplaat en wordt op subtiele manier verwezen naar het verleden van het gebouw. Doordat de tekst een metafoor gebruikt over eten en geschreven is door een Jezuïet wordt ook verwezen naar de nieuwe functie en gebruiker.

Het totale plan heeft de enige eervolle vermelding gewonnen bij de Architectuurprijs Nijmegen 2017. Het juryrapport is hier te vinden: https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/winnaars-2017